انواع روش های سنگ شکن کلیه و مراقبت های بعد از آن
درمان سنگ کلیه با توجه به شرایط بیمار و تشخیص پزشک متفاوت است. سنگ شکن کلیه شایع ترین درمان غیر دارویی سنگ کلیه است.
سنگ کلیه از مواد معدنی ای مانند کلسیم یا مواد زائد مانند اسید اوریک تشکیل شده است. سنگ کلیه در ابتدا کوچک است، اما هرچه مواد معدنی بیشتری به آن بچسبد بزرگتر میشوند. برخی از سنگ های کلیه خود به خود دفع می شوند و نیازی به درمان ندارد اما برخی دیگر ممکن است در مجاری ادراری بماند و باید به تشخیص متخصص کلیه درمان شوند. درمان دارویی می تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند. برخی اوقات البته ممکن است که نیاز به جراحی باشد. بنابراین بیشتر سنگ کلیه که قطر کمتر از ۴ میلیمتر دارند به خودی خود دفع می شوند و درمان خانگی برای آن کافی است. اما دفع همین سنگ های کوچک هم دردناک است و ممکن است چندین روز درد داشته باشید. راه های درمان سنگ کلیه بسته به شرایط بیمار و تشخیص متخصص کلیه متفاوت است.
درمان دارویی سنگ کلیه
اگر شما خیلی درد داشته باشید، متخصص کلیه ممکن است برای شما مسکن تجویز کند. برای درمان علائمی نظیر حالت تهوع و استفراغ هم برای شما داروهایی ممکن است تجویز شود. این داروها هم می تواند تزریقی باشد و هم به صورت قرص مصرف شود.
خویش مراقبتی
پزشک شما برای دفع سنگ کلیه توصیه هایی به شما خواهد کرد تا در خانه آن را رعایت کنید. مثلا ممکن است از شما بخواهد که آب بیشتری مصرف کنید. اگر ادرار شما پررنگ است به آب بیشتری نیاز دارید.
درمان سنگ اسید اوریک
اگر سنگ کلیه اسید اوریک دارید از شما خواسته می شود که روزانه سه لیتر آب بنوشید و سعی کنید که آن را حل کنید. این نوع سنگ کلیه در محیط قلیایی راحت تر دفع می شود و لذا متخصص کلیه ممکن است برای قلیایی کردن ادرار شما، داروهایی به شما تجویز کند.
چه زمانی نیاز به درمان اورژانس است؟
اگر شرایط زیر را داشتید نیاز به درمان اورژانس است. تب بالای ۳۸ درجه داشته باشید. برخی اوقات دچار لرز شوید و برخی اوقات دردتان بیشتر شده و توانایی تحمل آن را نداشته باشید.
اگر شما عفونت داشته باشید و یا درد بسیار شدیدی داشته و سلامتی کلیه های شما در خطر باشد لازم است که سریعا اقدام کنید. اگر یک کلیه داشته باشید یا کلیه پیوندی داشته باشید پزشک شما به سرعت در مورد درمان شما تصمیم گیری می کند.
انواع درمان غیر دارویی سنگ کلیه
اگر سنگ کلیه شما خیلی بزرگ باشد (با قطر حدود ۶-۷ میلی متر)، ممکن است لازم باشد که درمان های دیگری داشته باشید که شامل موارد زیر است.
۱) سنگ شکن کلیه ESWL
سنگ شکن کلیه ESWL با امواج صوتی سنگ را خرد نموده و آن را به قطعات ریز قابل دفع از کلیه تبدیل می کند که معمولا برای سنگ کلیه و فوقانی حالب استفاده می شود. این روش شایع ترین درمان غیر دارویی سنگ کلیه است. در صورت تشخیص پزشک به استفاده از درمان های غیر دارویی، این روش شایع ترین نوع درمان غیر دارویی است. اندازه سنگ نیز در انتخاب روش نقش دارد. معمولا از داروی خواب آور و مسکن به طور همزمان استفاده می شود. آسپرین و داروهای خونریزی دهنده اغلب با نظر پزشک یک هفته قبل قطع می شود و در کسانی که پزشک اجازه قطع دارو نمیدهد از روشهای جایگزین استفاده می شود.
سنگ های خیلی بزرگ با استفاده از این روش درمان نمی شوند. اندازه سنگ، وضعیت سلامتی بیمار، مکان سنگ کلیه در مجاری ادراری بیمار و وضعیت سلامتی کلیه شما بر انتخاب روش ESWL تاثیر گذار است. در صورت تشخیص پزشک، سنگ هایی که کمتر از ۲ سانتی متر هستند برای این روش ایده آل است. درمان ESWL ممکن است تا یک ساعت طول بکشد.
ممنوعیت سنگ شکن کلیه ESWL
زنان باردار از این روش درمانی نمی توانند استفاده کنند. افراد مبتلا به اختلالات خونریزی، عفونت، اختلالات اسکلتی شدید و یا افرادی که شدیدا چاق هستند، معمولا کاندید خوبی برای درمان ESWL نیستند. اگر کلیه های شما دارای اختلالات دیگری باشد، متخصص کلیه ممکن است تصمیم بگیرد که لازم است شما درمان دیگری داشته باشید.
مراقبت های بعد از سنگ شکن کلیه
بعد از درمان با روش ESWL معمولا برای مدت یک ساعت منتظر خواهید بود و سپس اگر همه چیز درست پیش رفت احتمالا به خانه خواهید رفت. از شما خواسته می شود که آب زیاد مصرف کنید و ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک و مسکن داشته باشید. برخی مطالعات پیشنهاد می کنند که استفاده از برخی داروها مانند آلفا بلاکر ها برای دفع بهتر سنگ کلیه کمک کننده هستند.
عوارض سنگ شکن با ESWL
عوارض سنگ شکن با ESWL شامل صدمه به پارانشیم کلیه و کاهش عملکرد کلیه و افزایش فشارخون و شکسته نشدن کامل سنگ می باشد.
مزیت سنگ شکن کلیه با ESWL
مزیت اصلی سنگ شکن کلیه با این روش این است که برای سنگ های متوسط که خیلی دردناک است بدون نیاز به جراحی و شکافتن بدن، سنگ کلیه دفع می شود. اما همیشه ESWL کارساز نیست. بعد از ESWL حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد بیماران دیگر سنگ ندارند اما در بقیه بیماران تکه هایی از سنگ باقی می مانند. هر چه اندازه سنگ کمتر باشد احتمال موفقیت درمان بیشتر است. روش ESWL پتانسیل آسیب زدن به کلیه را دارد. اینکه ESWL منجر به فشار خون بالا و دیابت میشود هنوز مورد بحث است. در مورد معایب و مزایای ESWL از متخصص کلیه خود سوال کنید.
بیشتر پزشکان معتقدند که بعد از ESWL هنوز نیاز به درمان دارویی است. برخی داروها برای دفع باقیمانده های سنگ کلیه تجویز می شوند و برخی از داروها نیز برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه تجویز می شود. وقتی ESWL از نظر متخصص کلیه مناسب نباشد، ممکن است نیاز به اورتروسکوپی و یا نفرولیتوتومی پوستی و یا حتی عمل باز داشته باشید.
سنگ هایی که نزدیک به کلیه هستند معمولا با ESWL درمان می شوند. ممکن است که سنگ به مکان بهتری منتقل شود و یا اینکه اینکه در جای خودش شروع به درمان کنند. سنگ هایی که نزدیک مثانه هستند هم ممکن است با ESWL درمان شوند اما معمولا با اورتروسکوپی درمان میشوند. البته این صحبت ها برای سنگ هایی با قطر بالا هستند.
۲) سنگ شکن کلیه با لیزر
در روش سنگ شکن کلیه با لیزر یک اسکوپ باریک مخصوص ( شبیه تلسکوپ) وارد مثانه می شود و با استفاده از آن مکان سنگ را پیدا می کنند که به این کار یوتروسکوپی می گویند. بنابراین در سنگ شکن با لیزر، معمولا از یوتروسکوپی همراه با لیزر هلیوم استفاده می شود. در این روش سنگ ها به قطعات کوچکتر تبدیل میشود تا بتواند از طریق مجاری ادراری دفع شود.
عوارض سنگ شکن کلیه با لیزر
عوارض سنگ شکن کلیه با لیزر تا حدودی به مهارت فرد انجام دهنده بستگی دارد که شامل خونریزی از ادرار و ندرتا عفونت ادراری است.
یوتوروسکوپی معمولا برای سنگ هایی که نزدیک به مثانه هستند استفاده می شود. یوتوروسکوپی معمولا یک روزه تمام می شود و نیازی به بستری نیست.
۳) نفرولیتوتومی پوستی (PCNL)
نفرولیتوتومی پوستی (PCNL) یا نفرولیتوتریپسی برای بیمارانی است که سنگ کلیه آنها خیلی بزرگ است و یا شکل غیر معمولی دارد. بیمارانی که دچار عفونت هستند و یا در اثر عمل ESWL سنگ های آنها به اندازه کافی کوچک نشده است و یا اینکه به تشخیص متخصص کلیه کاندید مناسبی برای یوتروسکوپی نیستند ممکن است با این روش درمان شوند.
در این روش از طریق یک برش در پشت بیمار به کلیه دسترسی پیدا می کنند. سپس نفروسکوپ ( یک نوع خاص دوربین مینیاتوری) و بقیه ابزارها از طریق سوراخ ایجاد شده وارد می شود. اگر سنگ از طریق لوله خارج شود به این عمل نفرولیتوتومی می گویند. اگر سنگ شکسته شود و سپس برداشته شود به آن نفرولیتوتریپسی می گویند. در این روش جراح سنگ را دیده و با امواج با فرکانس بالا سنگ را می شکند و سپس خرده سنگ ها را از طریق خلا از بدن خارج میکند.
این روش نیاز به بیهوشی عمومی دارد و لذا بیمار در این روش به مدت ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بستری می شود. بعد از آن به مدت یک هفته هم احتمالا نیاز به استراحت دارید.
اگر سنگ کلیه خیلی بزرگ (بالای دو سانتی متر) باشد و یا شرایط به نحوی باشد که نتوان با روش های دیگر آن را دفع کرد، نیاز به استفاده از این روش است. هر عملی که بر روی کلیه انجام شود ممکن است فشار خون را بالا برده و باعث کاهش کارایی کلیه شود. بنابراین در این مورد با متخصص کلیه مشورت کنید و اجازه بدهید که پزشک در یافتن روش درمان سنگ کلیه به شما کمک کند.
مراقبتهای بعد از سنگ شکن کلیه
بعد از چند ساعت از سنگ شکن کلیه معمولا اجازه مصرف مایعات از راه دهان داده میشود و باید مایعات حداقل روزانه ۶ تا ۸ لیتر شامل آب و چای کم رنگ و آب میوه و آب هندوانه و ماءالشعیر مصرف شود بطوریکه روزانه ۲ لیتر ادرار داشته باشد. محدودیت نمک پیشنهاد میشود و اگر فرد دچار درد شدید یا تب یا خونریزی از ادرار شد با پزشک تماس بگیرد.
هزینه سنگ شکن کلیه
در مورد هزینه سنگ شکن کلیه تعرفه خصوصی و دولتی متفاوت میباشد و پزشک مستقیم دریافت نمیکند و باید از پذیرش هر مرکز سوال کرد.
تغذیه بعد از عمل سنگ کلیه
در مورد رژیم غذایی بعد از عمل جراحی باید با متخصص کلیه خود مشورت کنید. برای هر روش حذف سنگ کلیه توصیه های متفاوتی وجود دارد.
اینکه چه مقدار آب و مایعات بعد از جراحی نیاز دارید مهم است که بهتر است به پیشنهاد پزشکتان عمل کنید. روزانه ۶ تا ۸ لیتر آب معمولا توصیه می شود.
رژیم غذایی خاصی معمولا پیشنهاد نمی شود. گرچه بعد از مشورت با متخصص کلیه نکاتی واضح است. رژیم غذایی سالم می تواند به بهبود سریع شما بعد از عمل جراحی کمک کند. از همه گروه های غذایی تغذیه کنید و سبزیجات و میوه و پروتئین و غلات را در رژیم غذایی خود قرار دهید. غذاهایی که فیبر بالایی دارند را در دستور کار غذایی خود بگذارید. البته در مورد محدودیت غذایی خود با پزشک مشورت کنید.